XXIII Przegląd Zespołów Kolędniczych i Śpiewaczych „Kolęda 2017” – Konkurs Tradycji w Bogatyni 4 lutego 2017 roku.

„KOLĘDA” to konkurs tradycji i zwyczajów okresu zimowego, które zachowały się wśród potomków powojennych osiedleńców na Dolnym Śląsku. Mieszkańcy wsi w południowo-zachodniej części Dolnego Śląska zachowali do dziś wiele z tradycji, które wywodzą się z przedwojennych miejsc pochodzenia ich rodziców i dziadków. Bogatyńska „Kolęda” jest jedną z nielicznych inicjatyw pokazujących ich różnorodność. Konkurs stanowi zwyczajowe zakończenie okresu kolędowania i przedstawia stan zachowania tradycji w wioskach, z których przyjeżdżają uczestnicy. Jest to jedna z nielicznych okazji, by zapoznać się z różnorodnością tradycji obecnych w dolnośląskich wioskach.

Tegoroczny, XXIII Przegląd odbył się 4 lutego br. w Bogatyńskim Ośrodku Kultury, trwał od godz. 9^.00 do 23⁰⁰, a jego program realizowany był w następującym porządku:

część I - godz. 9.00 - 12.00

Seminaria tematyczne

Spotkaniu towarzyszyły warsztaty folklorystyczne przeprowadzone w formie seminariów. Uczestniczyli w nich nauczyciele i animatorzy kultury projektujący działania kulturalne związane z ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a także współpracujący z dziećmi, młodzieżą oraz dorosłymi w zakresie popularyzowania tradycji regionalnych: inscenizacji widowisk, prezentacji dorocznych zwyczajów i obrzędów.    Wykłady połączone z dyskusją miały na celu przedstawienie znaczenia i symboliki tradycji okresu świąt Bożego Narodzenia i Zapustów (czyli polskiego karnawału). Stanowiły zarazem swoistego rodzaju popularyzację wiedzy na temat obrzędowości dorocznej i rodzinnej, wskazując na ważność kontynuowania rodzimych tradycji i inspirując do tworzenia specjalnych projektów związanych z jej ochroną. Ponadto stały się również płaszczyzną wymiany doświadczeń. Oprócz panoramy tradycji okresu świąt zimowych przedstawiona została specyfika kulturowa regionu i potencjalne możliwości wykorzystywania jej zasobów w pracy placówek edukacyjnych i samorządowych instytucji kultury – metody pracy, źródła repertuarowe i formy prezentacji. Seminaria poprowadzili antropolodzy kultury: Ignacy Dumin -antropolog kultury, konsultant grup folklorystycznych, wieloletni juror konkursów tradycji, dokumentator tradycji Dolnego Śląska. Zbigniew Stańczyk - etnolog, socjolog związany z Uniwersytetem Stanforda w Kalifornii, vicepresident Polish Arts and Culture Foundation w San Francisco. Henryk Dumin - antropolog kultury, publicysta, laureat nagrody im. Oskara Kolberga, badacz tradycji w warunkach o przerwanej ciągłości  osadniczej na Dolnym Śląsku.

PROGRAM SEMINARIÓW

godz. 9.00 – Ignacy Dumin

"Magia w zimowym świętowaniu"

scenariusz: Okresowi zimowego przesilenia w kulturze tradycyjnej towarzyszą od czasów przedchrześcijańskich zabiegi o charakterze magicznym, które mają zapewniać dobry urodzaj i życzliwość otoczenia - duchowego i naturalnego. Mnogość stosowanych wtedy wróżb ma odsłonić tajemnice przyszłości. Prelekcja o źródłach tej wiary i jej psychologicznych uwarunkowaniach w kulturze polskich regionów, z których pochodzą rodziny współczesnych mieszkańców Dolnego Śląska.

godz. 10.00 – Zbigniew Stańczyk

"Symbole Świąt Bożego Narodzenia w kulturach świata"

scenariusz: Pomimo ścisłego związku z religią chrześcijańską symbole Bożego Narodzenia przechodzą metamorfozę w zetknięciu z innymi kręgami kulturowymi. Zachowując zewnętrzną formę nabierają innych znaczeń, czasem zbliżając się do istoty uniwersalnego przekazu. Choinki i Mikołaje, symbol gwiazdy jako rodzącego się światła często posiadają o wiele starsze korzenie, aniżeli chrześcijaństwo, a ich formy ulegały na przestrzeni stuleci przeobrażeniom do form, które znamy dziś.

godz. 11.00 - Henryk Dumin

"Mięsopust przed końcem czasu"

scenariusz: Czas zapustów, zwany też mięsopustem to karnawał kończący każdy kolejny rok. W kulturze tradycyjnej świat musiał w stanie prowokowanego chaosu wyczerpać się do końca, aby mógł zaistnieć czas nowy. Miał on w dawnych kulturach zwykle formę cyrkularną - kolistą i zawsze wracał do punktu wyjścia. Rytuały karnawałowe pomagały oczyścić ludzką przestrzeń z niepożądanej energii w sytuacji nadejścia nowego. Pozornie niefrasobliwe zabawy, czynienie hałasów i przywdziewanie masek w barwnych korowodach przebierańców miało bardzo racjonalne cele.

godz. 12.00 - 12.30 - dyskusja i konsultacje.

część II – godz. 12.30 - 23.00

Konkursowe prezentacje autentycznych tradycji w wykonaniu wiejskich zespołów śpiewaczych i obrzędowych z terenu Dolnego Śląska i Górnych Łużyc

godz. 12.30 -oficjalne rozpoczęcie Przeglądu

godz. 12.40 -prezentacje konkursowe, tradycyjnie ozdobione choinki, tradycje stołu wigilijnego i świątecznego, oracje, pieśni, obrzędy i widowiska

godz. 19.00 - w charakterze gościa specjalnego zaprezentował się wiejski zespół, którego praca stanowi wzór zachowania tradycji i wysokiej wartości artystycznej potwierdzonej werdyktem festiwalu kazimierskiego bądź innych o podobnym prestiżu. Podczas tegorocznej edycji Przeglądu zaprezentował się ZESPÓŁ PIEŚNI I TAŃCA „ŁASTIWOCZKA” Z PRZEMKOWA, który powstał z fascynacji folklorem, tradycją łemkowską i miłością do Łemkowszczyzny.

godz. 22.40 - uroczyste wręczenie nagród i zakończenie Przeglądu.

Wszystkie prezentacje konkursowe były niezwykłe. Bogactwo smaków, kolorów, zapachów, doznań muzycznych i teatralnych. Całe mnóstwo walorów artystycznych, które również znalazły swoje odzwierciedlenie w ocenie jury. Jednakże szczególną i kluczową uwagę Jury przywiązało do wierności przekazu, wzajemnego przenikania się kultur i jego dopuszczalnych granic. Oceniało:

- autentyzm prezentacji i ich zgodność z tradycją,

- walory widowiskowe i sugestywność kreacji aktorskich oraz kostiumów,

- zestaw dań, ich formę i smak,

- formę dekoracji choinek.

Jury w składzie:

1. Henryk Dumin - etnolog, przewodniczący
2. Zbigniew Stańczyk - etnolog, członek
3. Ignacy Dumin - etnolog, sekretarz

po zapoznaniu się z prezentacjami 15 zespołów z terenu Dolnego Śląska, Czech i Górnych Łużyc w Niemczech, biorąc pod uwagę kryteria regulaminowe, postanowiło przyznać następujące nagrody i wyróżnienia w wyszczególnionych poniżej kategoriach konkursowych:

STOŁY WIGILIJNE I ZAPUSTNE

Prezentacje dotyczą tradycyjnych potraw spożywanych od dnia Wigilii przez czas Zapustów, aż do dnia Matki Boskiej Gromnicznej (2.II). Charakter sporządzonych potraw powinny odwoływać się do form i receptur charakterystycznych dla regionów pochodzenia wykonawców i ich rodzin - maksymalnie 12 potraw konkursowych. Należy tutaj nawiązywać do najdawniejszych, pamiętanych tradycji, unikać zaś stosowania np. naczyń z tworzyw sztucznych, czy obcych rodzimej tradycji składników potraw.

Zespołowe nagrody finansowe:

NAGRODY w wysokości po 150,00 zł przyznano:

1. Zespołowi „DZIAŁOSZYNIANIE” z Działoszyna
2. Zespołowi „ROZMARYN” z Markocic
3. Zespołowi „SŁOWIAŃSKIE NUTY” ze Kopaczów-Sieniawka
4. Zespołowi Związku Emerytów „RADOSTOWIANIE” z Radostowa
5. Zespołowi „CZERNIANIE” z Czernej
6. Zespołowi „GOŚCISZOWIANIE” z Gościszowa
7. Zespołowi „JARZĘBINA” z Zawidowa
8. Zespołowi „JARZĘBINA” z Skorzenic
9. Góralskiemu Teatrowi Pieśni „DUNAWIEC” ze Zbylutowa
10. Zespołowi „RZĄSINIANKI” z Rząsin

Zespołowe nagrody rzeczowe otrzymały gościnnie prezentujące się zespoły z Czech i Niemiec za krzewienie własnej kultury i tradycji:

1. Regionální Organizace Zdravotně Postižených Liberec Sever
2. Frauen-und Familienzentrum Zittau - dfb - Regionalverband Sachsen Ost e.V.
3. Landfrauenkreisverein Görlitz e.V. - Hirschfelde
4. Frauen auf dem Weg Nach Europa e.V. Görlitz
5. Hartauer Kreative e.V.

Indywidualne nagrody rzeczowe przyznane zostały także wyszczególnionym poniżej autorkom potraw wigilijnych i zapustnych o wyjątkowych smakach i tradycjach, sporządzonych według zapamiętanych w gronach rodzinnych przepisów przekazywanych przez pokolenia:

JARZĘBINA z Zawidowa:

1.1. Bożenie Balickiej za wigilijną kapustę z grochem

2.2. Barbarze Szczucińskiej za zawijaniec makowy

JARZĘBINA ze Skorzenic:

3.1. Teresie Płotnickiej za poleską macza nicę z blinami

ROZMARYN z Markocic:

4.1. Marii Kozioł za lasowiacką zupę grzybową z fasolą

RADOSTOWIANIE z Radostowa:

5.1. Henryce Kliszcz za miodownik orzechowy

CZERNIANIE z Czernej:

6.1. Annie Płoczek za świąteczny susz

DZIAŁOSZYNIANIE z Działoszyna:

7.1. Irenie Włos za gołąbki z kaszą i serem polewane sosem grzybowym

GOŚCISZOWIANIE z Gościszowa:

8.1. Aleksandrze Łaniosze za potrawę z osmażanych ryb – „kuciabę”

SŁOWIAŃSKIE NUTY Kopaczów-Sieniawka:

9.1. Ewie Knap za pierogi z kapustą i grzybami

Góralski Teatr Pieśni DUNAWIEC ze Zbylutowa:

10.1. Jadwidze Puszkarz za suszone opieńki smażone z czosnkiem

RZĄSINIANKI z Rząsin:

11.1.Joannie Suchodolskiej za potrawę z karpia duszonego z warzywami sporządzoną według dawnego przekazu rodzinnego

PREZENTACJE SCENICZNE

Zespoły prezentują tradycyjne widowiska herodowe czyli “Herody”- chodzenie z szopką, gwiazdą, ze zwierzętami żywymi (np. z kozą) lub ich wyobrażeniami (np. z turoniem), wykonują repertuar pieśni kolędowych i pastorałek, a także wygłaszają oracje życzeniowe.

Zespołowe nagrody finansowe:

NAGRODĘ GŁÓWNĄ w wysokości 300,00 zł za przygotowanie widowiska „HERODY” w formie zgodnej z przekazem pokoleń oraz wykonania kolęd ludowych na wysokim poziomie wokalnym otrzymał:

Zespół „HERODÓW” z Gościszowa

Na szczególne wyrazy uznania zasługuje tu praca Pani Małgorzaty Potockiej od lat skutecznie motywującej kolejne grupy młodzieży w dziele przejmowania tradycji od starszych pokoleń mieszkańców wsi;NAGRODY w wysokości po 150,00 zł przyznano :

2.1. Zespołowi „DZIAŁOSZYNIANIE” z Działoszyna

3.2. Zespołowi „ROZMARYN” z Markocic

4.3. Zespołowi „SŁOWIAŃSKIE NUTY” ze Kopaczów-Sieniawka

5.4. Zespołowi Związku Emerytów „RADOSTOWIANIE” z Radostowa

6.5. Zespołowi „CZERNIANIE” z Czernej

7.6. Zespołowi „JARZĘBINA” z Zawidowa

8.7. Zespołowi „JARZĘBINA” z Skorzenic

9.8. Góralskiemu Teatrowi Pieśni „DUNAWIEC” ze Zbylutowa

10.9. Zespołowi „RZĄSINIANKI” z Rząsin

Oprócz stałych uczestników pojawili się również nowi wykonawcy w zespołach, w tym wielu przedstawicieli młodego pokolenia. Rodzi to nadzieje na kontynuację dzieła ochrony tradycji w tych społecznościach.

Ponadto Jury rekomenduje do udziału w tegorocznym 51. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą w ramach reprezentacji województwa dolnośląskiego:1. młodych Śpiewaków z grupy „HERODY” z Gościszowa do konkursu zespołów śpiewaczych 2. śpiewaczkę Feliksę Cierlik z uczniem Marianem Pukackim z Rząsin do konkursu Mistrz-Uczeń. Posiadany przez Nich wysoki poziom wokalny i wartościowy repertuar sprawi, iż będą godnie reprezentować region dolnośląski podczas tego prestiżowego festiwalu tradycji.

Każdemu zespołowi uczestniczącemu w XXIII edycji Konkursu Tradycji wręczono dyplom z życzeniami wszelkiej pomyślności i podziękowaniami za wspólne, bez mała rodzinne spotkanie, niezwykłe prezentacje konkursowe, a przede wszystkim współpracę i pomoc w zachowywaniu i utrwalaniu tożsamości kulturowej Dolnego Śląska. Dzieci i młodzież otrzymała słodkie upominki. Szczególne podziękowania skierowane zostały również do Stowarzyszenia „Silne Kobiety Bogatyni” za umożliwienie rozpisanie projektu o wsparcie finansowe realizacji zadania publicznego pod tytułem “Przegląd Zespołów Kolędniczych i Śpiewaczych “KOLĘDA ‘2017” - Konkurs Tradycji, dzięki któremu razem mogliśmy otoczyć należytą troską ludowe tradycje w regionie pielęgnując to, co najcenniejsze. Ponadto gorące podziękowania za przyjęcie zaproszenia oraz wspaniałą prezentację, która uświetniła konkursowe zmagania uczestników, otrzymał Zespół Pieśni i Tańca „ŁASTIWOCZKA” z Przemkowa. Ten dziecięco-młodzieżowy zespół łemkowski połączył w sobie stare bogactwo łemkowskiej tradycji z młodzieńczą pasją i niespotykaną energią. Artyści sięgając do źródeł łemkowskiego folkloru zaprezentowali bogaty repertuar przedstawiający tańce i pieśni łemkowskie, w oparciu o oryginalne teksty i melodie przekazywane przez starsze pokolenia. Zespół to również kapela, która wzmocniła przekaz artystyczny koncertu. “ŁASTIWOCZKA” zaprezentowała się w oryginalnych łemkowskich gorsetach, wyszywanych bluzkach i zapaskach. Pozostałe elementy stroju uszyte zostały według starych wzorów i projektów naśladujących tradycje łemkowskie. Przegląd jako „Konkurs Tradycji” pomaga utrwalać tradycje pochodzące z różnych regionów dawnej Polski, które przeniesione zostały przez osiedleńców na Dolny Śląsk po 1945 roku. Inicjatywa bogatyńska konsekwentnie realizowana w ciągu minionego czasu jawi się jako tzw. „dobra praktyka” w ramach zaleceń Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Konkurs w wydatny sposób przyczynia się do wzmacniania przekazu tradycji. W ciągu wieloletniej realizacji nie uległa utracie jego formuła zachowująca nadal swą aktualność. Liczny udział dzieci i młodzieży, towarzyszącej pokoleniom dorosłych jest po części dorobkiem poprzednich dwóch dekad organizacji tej cennej inicjatywy, którą pozostaje na mapie regionu bogatyńska „KOLĘDA”. Stwarzanie corocznej okazji do komunikowania na płaszczyźnie publicznej o stanie zachowania tradycji wśród mieszkańców wsi powoduje zaistnienie szlachetnej rywalizacji i mobilizacji w dziele utrwalania własnego dziedzictwa. Walorem spotkania pozostaje zachowanie zasięgu międzynarodowego poprzez zaangażowanie do udziału szeregu grup z przygranicznych obszarów Niemiec i Czech. Mimo odmiennej specyfiki kulturowej, corocznie przygotowują one prezentacje zgodne z założeniami regulaminowymi. Stanowi  to ważną propozycję komunikującą o stanie zachowania tradycji w sąsiedzkich, przygranicznych rejonach. Jury wskazało również potrzebę kontynuacji konkursu, który wzmacnia poczucie tożsamości kulturowej mieszkańców Dolnego Śląska, integruje społeczności lokalne wokół wartości kultury tradycyjnej, a także zacieśnia więzy w ramach dobrosąsiedzkiej współpracy trans granicznej. Organizatorom Konkursu Tradycji podziękowano za jego sprawne, rzetelne przygotowanie i przeprowadzenie, a Samorządowi Województwa Dolnośląskiego oraz Miasta i Gminy Bogatynia za udzielone wsparcie. Zachwyt wzbudziła niezwykle efektowna, trafnie nawiązującej do ludowej stylistyki dekoracja sceny. Wyrafinowana prostota zastosowanych form i subtelna kolorystyka dopełniały wartości prezentowanych programów. Wszystkie te działania stanowią niezwykle ważny aspekt budujący świadomość istnienia wyższych wartości kulturowych. Dziedzictwo kultury tradycyjnej stanowi priorytetową wartość, która wzmacnia porządek społeczny i utrwala proces integracji międzypokoleniowej.  Jako takie zasługuje na uważność i należny szacunek, aby nie utracić najcenniejszych postaw obecnych wśród nas. Jest to nadzwyczaj poważne zobowiązanie Organizatorów i Władz Samorządowych związane z respektowaniem zaleceń Konwencji UNESCO w sprawie Ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ratyfikowanej przez Rząd RP w dniu 16 sierpnia 2011 roku.

Organizator:

Bogatyński Ośrodek Kultury w Bogatyni

Współorganizatorzy realizacji zadania publicznego:

Stowarzyszenie „Silne Kobiety Bogatyni”, Urząd Miasta i Gminy w Bogatyni, Ośrodek Sportu i Rekreacji w Bogatyni

XXIII Przegląd Zespołów Kolędniczych i Śpiewaczych „KOLĘDA 2017” - Konkurs Tradycji był współfinansowany ze środków otrzymanych z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Informacje te znalazły się we wszystkich materiałach, informacjach dla mediów, ogłoszeniach oraz wystąpieniach publicznych dotyczących realizowanego zadania publicznego.